قوانین و اصطلاحات شطرنج به قدری زیاد است که درک همه‌ی آن‌ها کار دشواری است؛ اما اگر می‌خواهیم اصطلاحات و عبارات اساسی بازی شطرنج را درک کنیم، باید مطالعات بیشتری در این حوزه داشته باشیم. خواندن این مطلب می‌تواند به شما کمک کند تا در آینده کتاب های شطرنج و سایر منابع را راحت تر تجزیه و تحلیل کنید و عبارات را بهتر درک کنید.

اصطلاحات شطرنج و معنی آن‌ها

Activity یا مهره فعال: فعالیت مهره‌ها در صفحه شطرنج بستگی به آزادی عمل و نوع حرکت آن‌ها دارد. این اصطلاح زمانی به کار می‌رود که یک مهره در جایگاه مهمی قرار دارد و می‌تواند نسبت به یک مهره دیگر که حرکت آن مسدود یا تنگ شده است، نتیجه بهتری بر عملکرد بازی بگذارد.

Adjournment یا تعویق: هنگامی که زمان بازی تمام شود اما بازی نا تمام بماند، بازیکن می‌تواند حرکت بعدی خود را درون یک پاکت مهر و موم کند تا مخفی نگه داشته شود و این پاکت مهر و موم شده تنها زمانی اجازه باز شدن دارد که بازی در زمان مشخص از سر گرفته شده باشد.

ترجیح برگزارکنندگان مسابقات این است که طولانی ترین بازی ها را نیز در یک جلسه به اتمام برسانند. زمان بازی مورد نیاز در اکثر مسابقات بین المللی 40 حرکت در 2 ساعت و 20 حرکت در یک ساعت است و برای بازی باقی مانده، بازیکنان 30 دقیقه اضافی دریافت می‌کنند.

Attack یا حمله: به حرکت مهره برای تهدید مهره حریف گفته می‌شود. هدف اصلی اکثر حملات مات کردن پادشاه حریف است. اگر حمله برنامه‌ریزی شده باشد؛ باعث می‌شود که حریف مهره‌ای را به عنوان دفاع فدا کند یا نقطه ضعفی به ما می‌دهد که منجر به برتری ما می‌شود.

 

Blockade یا بلوکه شدن یا محاصره شدن: یک روش تاکتیکی است که در آن با قرار دادن مهره پیاده یا سرباز مانع از حرکت مهره حریف می‌شویم.

Backward Pawn یا گروگان عقب: مهره سربازی که نمی‌تواند توسط بقیه مهره‌های سرباز حمایت شود؛ چون که آن‌ها بسیار جلوتر حرکت کرده‌اند و این مهره تنها مانده است. در این شرایط این مهره یک ضعف اصلی به شمار می‌رود؛ زیرا حریف شانس بهتری برای حمله کردن دارد.

Bad Bishop یا فیل بد: فیل به صورت اریب و یا مورب روی خانه‌های همرنگ حرکت می‌کند. هنگامی که سرباز یا پیاده در مسیر فیل حرکت قرار بگیرد و حرکت او را محدود کند، از این اصطلاح استفاده می‌شود.

Checkmate یا کیش و مات: موقعیتی که شاه از همه طرف از سمت مهره‌های حریف محاصره شده است و این نقطه پایان بازی است و باخت است.

Combination یا ترکیب: تکنیکی است که با استفاده از آن حریف را مجبور به یک حرکت اجباری می‌کنید و این باعث برتری شما می‌شود.

Cheapo یا تله: به دامی گفته می‌شود که اگر حریف درون آن بیافتد، مهره خود را از دست می‌دهد و یا مات می‌شود.

Chess Clock یا ساعت شطرنج: ساعتی است که برای نشان دادن زمان هر کدام از بازیکنان طراحی شده و هر بازیکن بعد از حرکت باید دکمه‌ی روی ساعت را بزند تا زمان خود را متوقف کند و زمان حریف شروع شود.

Croos Table یا جدول نتایج: جدولی که نتایج به دست آمده در هر تورنمنت را در آن به نمایش می‌گذارند.

Double Attack یا حمله دوگانه: حرکتی که در آن همزمان دو مهره حریف را در معرض خطر قرار می‌دهید.

Double Check: در این حالت همزمان با دو مهره به شاه حریف کیش می‌دهید و تنها راه رهایی از این وضعیت حرکت شاه است.

Exchange یا تعویض: به تعویض مهره‌های هم ارزش با یک دیگر گفته می‌شود.

Endgame: به مرحله پایانی بازی گفته می‌شود که تعداد خیلی کمی مهره روی صفحه باقی مانده است که در این حالت شاه مهره کلیدی می‌شود و بازیکنان تمام تلاش خود را می‌کنند تا سربازهای خود را به مرحله پایان برسانند و ترفیع بگیرند.

Fish یا ماهی: اصطلاحا به شطرنج بازهای بد گفته می‌شود.

Forced یا اجبار: به محموعه‌ای از حرکت ها یا حتی یک حرکت گفته می‌شود که از نتیجه بد جلوگیری می‌کند.

Gambit یا گامبیت: هنگامی بازی در مرحله پیچیده‌ای وجود دارد و شما یک سرباز یا یک مهره جزئی را قربانی می‌کنید؛ اصطلاحا می‌گویند که گامبی کرده‌اید. این یک حرکت چالش برانگیز است ولی امکان مقابله با آن نیز وجود دارد.

Grandmaster یا استاد بزرگ: به شطرنج بازی با رتبه بالا گفته می‌شوئ.

Horse یا اسب: یک کلمه غیر متداول برای اشاره کردن به شوالیه یا مهره اسب به شمار می‌رود. این اصطلاح بیشتر توسط جوانان و تازه کاران استفاده می‌شود.

Howler: به حرکت بد و اشتباهی که در بازی می‌کنید گفته می‌شود.

Mate یا مات: یک حرکت قبل از حرکت کیش و مات است که مهره شاه را مستقیما در معرض خطر باخت قرار می‌دهد اما راهی برای فرار نیز وجود دارد.

Passed Pawn یا گذشتن پیاده: در این حالت حرکت سرباز یا پیاده توسط چیزی مسدود نمی شود یا توسط پیاده های حریف محافظت نمی شود. این یک مزیت در یک بازی شطرنج است و می‌توانید پس از رسیدن به خانه دیگر، سرباز خود را با مهره دیگری عوض کنید.

Promotion یا ترفیع: زمانی که مهره پیاده یا سرباز به آخرین رتبه رسید، بازیکن می تواند آن را با مهره‌ایی غیر از سرباز و شاه جایگزین کند و در انجام این حرکت نباید وقفه و یا فاصله‌ای بیافتد.

Sacrifice یا ایثار: به حالتی که در آن مهره‌های خود را از دست می‌دهید تا به موقعیت بهتری دست پیدا کنید.

Stalemate یا بن بست: اگر در این حالت قرار بگیرید، بازی مساوی می‌شود و به پایان می‌رسد؛ زیرا هیچ قانونی برای حرکت باقی نمانده است.

Time Control یا کنترل زمان: نشان دهنده محدودیت زمانی است که یک شطرنج باز باید تعداد مشخصی از حرکت بازی خود را به پایان برساند.